Grijze en zwarte lijst: reflexwerking voor kleine ondernemingen

Bij het aangaan van een overeenkomst komt een consument doorgaans in aanraking met algemene voorwaarden. In algemene voorwaarden worden de rechten en plichten van zowel het bedrijf als de consument vastgelegd. Onderwerpen die vaak in algemene voorwaarden worden geregeld zijn zaken als betalingstermijnen, aansprakelijkheid, garanties, opzegging en ontbinding van een overeenkomst, bevoegde rechter en toepasselijk recht bij geschillen, enzovoort. De zin “op deze overeenkomst zijn de algemene voorwaarden van toepassing” wordt dan ook vaak aangetroffen in de overeenkomst of de offerte, of bij een check box in een webshop. Algemene voorwaarden staan in de volksmond ook wel bekend als de “kleine lettertjes”.

De wet stelt twee voorwaarden aan het toepasselijk worden van algemene voorwaarden. Allereerst moet de ondernemer de consumenten redelijkerwijs de kans geven om de algemene voorwaarden voorafgaand aan (of tijdens) het sluiten van de overeenkomst te bekijken. Bedrijven dienen aan hun informatieplicht te voldoen door de voorwaarden op verschillende manieren beschikbaar te stellen en ook mogelijk maken om de algemene voorwaarden terug te vinden of op te slaan. Ten tweede mogen de algemene voorwaarden niet onredelijk bezwarend zijn. In de wet zijn zwarte en grijze lijsten opgenomen. Hierop staan bedingen die als onredelijk worden beschouwd of waarvan wordt vermoed dat ze dat zijn. Tegen bepalingen die zijn opgenomen in de zwarte en grijze lijst wordt de consument beschermd. De grijze en zwarte lijst zijn hier te vinden.

Grijze en Zwarte Lijst

De bepalingen op de zwarte lijst worden ten alle tijden als onredelijk bezwarend worden aangemerkt. “Onredelijk bezwarend” verwijst naar bepalingen in algemene voorwaarden of contracten die als oneerlijk of nadelig voor een van de partijen worden beschouwd. Deze bepalingen zijn vaak zo zwaar in het nadeel van een partij dat ze in strijd zijn met het principe van redelijkheid en billijkheid.

De bepalingen die op de grijze lijst staan worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn. De ondernemer dient te bewijzen dat de bepaling niet onredelijk bezwarend is. Als hij dit niet kan, wordt het beding als onredelijk bezwarend aangemerkt.

Wat zijn de gevolgen van algemene voorwaarden die op de zwarte of grijze lijst staan? Als algemene voorwaarden onredelijk bezwarend zijn, dan zijn ze “vernietigbaar”. Dit betekent dat de ondernemer op die bepaling geen beroep meer kan doen. Vernietiging van die bepaling beïnvloedt overigens niet de rest van de overeenkomst en de algemene voorwaarden, het heeft slechts gevolgen voor dat specifieke beding.

Reflexwerking

De zwarte en grijze lijst zijn van toepassing op overeenkomsten met consumenten. De hoofdregel is dat bedrijven geen beroep kunnen doen op de zwarte en grijze lijst. Er is echter een uitzondering: kleine ondernemingen kunnen soms wel gebruikmaken van consumentenrechten via de “reflexwerking”. Doormiddel van de reflexwerking kunnen de grijze en zwarte lijst ook van toepassing zijn in overeenkomsten met kleine ondernemingen. Het doel is om ook kleinere zakelijke ondernemingen te beschermen tegen onbillijke voorwaarden in overeenkomsten met grotere bedrijven. De Hoge Raad heeft aangegeven dat voor een beroep hierop het van belang is dat de positie van de wederpartij grote gelijkenis vertoont met die van een consument. In het geval dat een beding op de zwarte of grijze lijst staat kan dan worden meegenomen bij de beoordeling van de redelijkheid van dat beding voor die wederpartij.

Bij een situatie waarin een kleine onderneming grote gelijkenis vertoont met een consument kunt u bijvoorbeeld denken aan de volgende gevallen:

• De onderneming is een kleine rechtspersoon die zich materieel niet onderscheidt van een consument. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij een eenmanszaak, zzp’er of kleine onderneming die contracteert met een machtigere en/of grotere wederpartij.
• De overeenkomst die de onderneming heeft gesloten heeft geen betrekking op de eigenlijke beroeps- of bedrijfsactiviteiten van de onderneming. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een onderneming een overeenkomst sluit voor privédoeleinden, zoals het leasen van een auto voor privégebruik.
• De onderneming heeft een beperkte kennis van de materie waarop de overeenkomst betrekking heeft en is daardoor afhankelijk van de expertise van de wederpartij. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een onderneming een overeenkomst sluit op een gebied waarop zij geen of weinig expertise heeft, zoals een IT-bedrijf dat een overeenkomst sluit met een leverancier van medische apparatuur.
• De onderneming heeft een zwakke onderhandelingspositie ten opzichte van de wederpartij. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een onderneming afhankelijk is van een bepaalde leverancier of afnemer en daardoor weinig onderhandelingsruimte heeft.

Zoals u uit dit blog heeft kunnen opmaken is het van belang dat u geen onevenredig bezwarende bepalingen opneemt in uw algemene voorwaarden. De bescherming van de zwarte en grijze lijst bepalingen gelden dankzij reflexwerking aldus de Hoge Raad ook voor bepaalde soorten ondernemingen. In onze webshop bieden wij u verschillende algemene voorwaarden aan die kloppend zijn met het recht, zodat u zeker weet dat u goed zit en waardoor u zich succesvol kunt beroepen op de algemene voorwaarden bij uw overeenkomst wanneer dit nodig is.