Naburige rechten en de muziekindustrie

24 mei 2022 Door: Cerena de Vries

In 1993 is de Nederlandse Wet op de Naburige Rechten (WNR) ingevoerd. Deze wet geeft rechten aan uitvoerend kunstenaars, hieronder vallen, zo staat in de wet:

“de toneelspeler, zanger, musicus, danser en iedere andere persoon die een werk van letterkunde, wetenschap of kunst of een uiting van folklore opvoert, zingt, voordraagt of op enige andere wijze uitvoert, alsmede de artiest, die een variété- of circusnummer of een poppenspel uitvoert” – art. 1 sub a WNR.

De wet geeft daarnaast ongeveer dezelfde rechten aan producenten, daaronder vallen film- en platenmaatschappijen en omroeporganisaties. In dit blog gaan we dieper in op deze naburige rechten en de werking hiervan.

Wat zijn naburige rechten?

Auteursrecht beschermt het werk van de maker. Naburige rechten zijn verwant (naburig) aan dit auteursrecht, in veel gevallen vertolkt de uitvoerend kunstenaar bijvoorbeeld een auteursrechtelijk beschermd werk. De uitvoerder kan natuurlijk ook de maker van het werk zijn, in dat geval geniet deze persoon van zowel het auteursrecht als van de naburige rechten. Voor het verkrijgen van naburige rechten zijn er, net als bij het auteursrecht, geen formaliteiten vereist. De naburige rechten zijn in het leven geroepen om het werk van de uitvoerende kunstenaar te beschermen, wat wel een creatieve prestatie kan zijn, maar niet onder het auteursrecht valt.

Voorbeelden van rechthebbenden van deze rechten zijn:

  • Filmacteurs;
  • Muzikanten die niet zelf hun muziek schrijven;
  • Omroeporganisaties en producenten van geluidsopnames: het uitzenden of vastleggen van auteursrechtelijk beschermd werk levert geen auteursrecht op, maar het is wel wenselijk dat dergelijke inspanningen wel bescherming krijgen;
  • Filmproducenten: voor deze producent is er een naburig recht ten aanzien van de eerste vastlegging van een film. Dit geldt ook voor films die onvoldoende origineel zijn om aanspraak te maken op het auteursrecht, en zijn opgenomen met bijvoorbeeld een mobiele telefoon.

Persoonlijkheidsrechten

Bij de naburige rechten kunnen ook persoonlijkheidsrechten horen. Deze twee zijn echter niet onlosmakelijk met elkaar verbonden. Anders dan een uitvoerende kunstenaar kan de producent bijvoorbeeld geen aanspraak maken op de persoonlijkheidsrechten. De reden hiervoor is dat er een persoonlijke band ontbreekt, bij een uitvoerende kunstenaar en een uitvoering is deze er wel. Bijvoorbeeld doordat je de stem van een zanger hoort. Deze persoonlijkheidsrechten beschermen de zanger er dan tegen dat de opname gewijzigd, misvormt, verminkt of door welk toedoen dan ook aangetast wordt waarmee de eer of de naam van de zanger nadeel wordt toegebracht.

Duur van naburige rechten

De naburige rechten op uitvoeringen, films en omroepprogramma’s vervallen na 50 jaar. Deze 50 jaar wordt gerekend vanaf de 1 januari van het jaar volgend op het jaar waarin de uitvoering heeft plaatsgevonden. Bijvoorbeeld: wordt er op 2 april 2019 een omroepprogramma uitgezonden, dan vervallen de rechten op 1 januari 2070.

Maar: sinds 9 oktober 2013 geldt een afwijkende beschermingstermijn voor geluidsopnamen, deze is verlengd naar 70 jaar. Het moet hierbij wel gaan om deze rechten in het kader van muziek, dus van een uitvoerend musicus of de muziekproducent.

Bij naburige rechten is de duur dus niet afhankelijk van de persoon, maar van de uitvoering. Dit is anders dan bij het auteursrecht, welke een termijn kent van 70 jaar na het overlijden van de maker. Het kan dus soms gebeuren dat een opname van een werk wel beschermd wordt door naburige rechten maar dat er geen auteursrecht meer erop rust, denk bijvoorbeeld aan een nieuwe uitvoering van een stuk van Beethoven, Mozart of Bach.

Erven van naburige rechten

Overlijdt de naburig rechthebbende? Dan komt zijn of haar naburig recht voor de resterende jaren automatisch in handen van zijn of haar wettelijk of testamentaire erfgenamen. Behalve de persoonlijkheidsrechten, deze blijven immer bij de rechthebbende.

Overdraagbaarheid

Met uitzondering van de persoonlijkheidsrechten zijn de naburige rechten overdraagbaar. Dit kan geheel of gedeeltelijk gedaan worden en moet schriftelijk worden vastgelegd. Alleen de bevoegdheden die worden vermeld in het stuk of noodzakelijkerwijze voortvloeien uit de aard of strekking van de overeenkomst worden overgedragen. Een voorbeeld van zo’n schriftelijke overdracht is het artiestencontract (ofwel: het platencontract) dat de verhouding tussen de uitvoerende kunstenaar en een muziekproducent regelt.